Prowadzenie pod wpływem opioidów
Doskonale wiemy, że prowadzenie pojazdów po alkoholu czy narkotykach jest niebezpieczne i prawnie karalne. Nie zawsze jednak w pełni zdajemy sobie sprawę, że również silne środki przeciwbólowe takie jak leki opioidowe mogą nie tyko znacznie pogorszyć naszą koncentrację, spowolnić procesy myślenia, szybkość reakcji na drodze, ale i wpędzić nas w kłopoty z prawem.
Kilka słów o zastosowaniu opiodów w medycynie
Opioidy zyskały na popularności głównie ze względu na ich skuteczne działanie przeciwbólowe i psychoaktywne. Związki z tej grupy pozyskiwane są z żywicy (soku mlecznego) maku lekarskiego. Do najbardziej znanych opioidów pochodzenia roślinnego zalicza się morfinę i kodeinę. Laboratoryjne modyfikacje tych związków umożliwiły powstanie ich form półsyntetycznych, takich jak heroina czy oksykodon. Istnieją również całkowicie syntetyczne związki opioidowe, które choć różnią się w swojej strukturze chemicznej od wcześniej wymienionych substancji, to jednak wykazują analogiczny mechanizm działania, a co więcej – bywają od nich silniejsze. Jako przykład można podać fentanyl, który znalazł szerokie zastosowanie na frontach konfliktów zbrojnych jako zamiennik morfiny. Innymi przykładami syntetycznych opioidów są metadon i buprenorfina, które stosuje się w terapii uzależnień od związków psychoaktywnych z tej właśnie grupy. Leczenie substytucyjne – bo tak nazywana jest terapia z wykorzystaniem metadonu i buprenorfiny – opiera się na oddziaływaniu leków opioidowych na te same receptory komórkowe, na które oddziałują narkotyki, jak np. heroina, ale bez wywoływania efektu euforycznego. Dzięki krążącym stale w organizmie opioidom ograniczone zostaje występowanie objawów zespołu abstynencyjnego, głodu narkotycznego, a także potrzeba zwiększania dawek substancji psychoaktywnych. Leki opioidowe znajdują swoje zastosowanie w medycynie ze względu na swoje silne działanie przeciwbólowe. Jednak z uwagi na efekt euforyzujący oraz rozluźniający i związane z tym ryzyko nadużywania nie są farmaceutykami przepisywanymi przez lekarzy w pierwszej kolejności – wyjątek mogą stanowić np. pacjenci z chorobą nowotworową. Leki opioidowe stosowane są również w walce z biegunką. Hamują bowiem perystaltykę jelit i przeciwdziałają odwodnieniu.
Wpływ opioidów na prowadzenie pojazdów
Efekty stosowania opioidów są odwrotne do efektów wywołanych przyjmowaniem stymulantów. Doświadcza się wówczas ogólnego spowolnienia oraz wspomnianego wcześniej rozluźnienia. Może towarzyszyć temu również poczucie senności, tzw. ciężkich powiek, stanów podobnych do apatii, także mdłości. W konsekwencji mówimy tu o osłabieniu koncentracji, podzielności uwagi, upośledzeniu procesów myślenia, wydłużonym czasie reakcji, obniżonej zdolności psychoruchowej oraz pogorszonej koordynacji. Nie ulega wątpliwości, że używanie związków z tej grupy wpływa negatywnie na zdolność prowadzenia pojazdu. Użycie dużej dawki opioidów może skutkować powiązanymi ze sobą zaburzeniami czynności oddechowych i obniżeniem tętna, co w konsekwencji może doprowadzić do całkowitego zatrzymania oddychania oraz zatrzymania akcji serca.
Przyjmowanie leków opioidowych przepisanych przez lekarza
W odróżnieniu od stosowania opioidów w celu odurzania, ilość substancji aktywnej w pojedynczej dawce leku jest mniejsza. Warto jednak pamiętać o indywidualnej wrażliwości (mniejszej lub większej) na substancję aktywną, szczególnie gdy lek z grupy opioidów jest przyjmowany po raz pierwszy. Kolejnym aspektem, który może mieć wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów, jest interakcja leku opioidowego z innymi medykamentami przyjmowanymi przez pacjenta. Przykładem może być interakcja z medykamentami z grupy benzodiazepin, zawierającymi np. diazepam lub alprazolam. Takie połączenie pogłębia jeszcze bardziej stan rozluźnienia. Innym przykładem jest interakcja metadonu z lekami antypsychotycznymi zawierającymi kwetiapinę, która powoduje podwyższenie stężenia metadonu we krwi.
Znaczenie ma również fakt, czy pacjenci stosują leki z tej grupy długoterminowo czy raczej epizodycznie. Przy dłuższym przyjmowaniu opioidów wykształca się bowiem tolerancja na substancję i ustalona wcześniej dawka leku może nie wywoływać już oczekiwanych efektów.
Trzeba pamiętać, że choć metadon czy kodeina są przepisywane przez lekarza, pozostają środkami odurzającymi, po których nie można prowadzić pojazdów. Polskie przepisy nie uwzględniają dopuszczalnych, jak w przypadku alkoholu, dawek substancji psychoaktywnych. Oznacza to, że bez względu na stężenie tych substancji we krwi mamy do czynienia ze złamaniem prawa.
