Wpływ leków psychotropowych na zdolność prowadzenia pojazdów

W przeprowadzonym badaniu 1,3% kierowców potwierdziło, że w roku poprzedzającym prowadziło pod wpływem leków, a w czasie ostatniego miesiąca decydowało się na ten ryzykowny krok 1% zmotoryzowanych respondentów [1].

Leki mające pomóc w walce z depresją, stanami lękowymi oraz bezsennością są obecnie najczęściej przepisywanymi farmaceutykami przez lekarzy psychiatrów. W leczeniu objawów depresji wykorzystane są leki zawierające substancje czynne z grupy SSRI, czyli selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Powstrzymują one absorbcję serotoniny przez neurony w centralnym układzie nerwowym, przez co zwiększają jej stężenie w mózgu i w efekcie działają przeciwdepresyjnie. Można wymienić wśród nich np. duloksetynę, sertralinę, paroksetynę czy rzadziej stosowaną już fluoksetynę. W przypadku bezsenności i stanów lękowych stosowane są benzodiazepiny, takie jak m.in. diazepam, alprazolam, oksazepam, lorazepam lub temazepam. Ze względu na współwystępowanie tychże problemów zdrowia psychicznego, farmaceutyki z obu grup bywają przepisywane do jednoczesnego stosowania. Wspomniane powyżej depresja czy bezsenność również przyczyniają się do pogorszenia zdolności prowadzenia pojazdów, osłabiając m.in. sprawność psychomotoryczną, koncentrację uwagi czy refleks [2].

Wpływ leków psychotropowych na zdolność prowadzenia pojazdów jest uzależniony od tego, jak długo są przyjmowane. Środki farmakologiczne z grupy SSRI, których działanie antydepresyjne uwidocznia się z reguły po kilku tygodniach systematycznego stosowania, w pierwszych dniach leczenia mogą wywołać działania uboczne upośledzające zdolność prowadzenia pojazdów. Częstymi objawami bezpośrednio po rozpoczęciu terapii są bowiem zawroty głowy, apatia czy też zaburzenia snu (senność lub bezsenność). Przyjmowanie leków z grupy SSRI może prowadzić także do problemów z analizą sytuacji na drodze, zaburzeń koncentracji uwagi, zaburzeń psychomotorycznych, w tym spowolnienia reakcji. Przy stosowaniu leków z grupy SSRI należy zatem zachować dużą ostrożność i unikać siadania za kierownicą szczególnie w pierwszych paru tygodniach terapii, kiedy jeszcze nie wiadomo, jak reaguje na leki organizm. Warto wziąć pod uwagę, że dodatkowymi czynnikami, które upośledzają zdolność do prowadzenia pojazdów są: starszy wiek, zwiększanie dawki leku SSRI, choroby współwystępujące, równoczesne przyjmowanie leków antydepresyjnych o właściwościach uspokajających i benzodiazepin oraz spożywanie w trakcie leczenia alkoholu [3].

Główne efekty stosowania benzodiazepin uwidoczniają się natomiast stosunkowo szybko, nawet w 30 minut, w zależności od rodzaju leku i przyjętej dawki mogą utrzymywać się nawet do kilkudziesięciu godzin. Ze względu na czas oddziaływania dzielimy te substancje na benzodiazepiny o długim czasie działania, średnim i krótkim. Ostatecznie jednak to, jak długo te leki działają, zależy również od czasu, jaki upłynął od zażycia, osobniczej wrażliwości pacjenta, chorób współwystępujących i związanego z nimi leczenia. Oddziaływanie benzodiazepin na ośrodkowy układ nerwowy może skutkować wydłużeniem czasu reakcji na bodźce zewnętrzne, spowolnieniem ruchowym, obniżeniem napięcia mięśniowego. Zdolności prowadzenia pojazdu pogarsza dodatkowe zażywanie innych leków uspokajających oraz picie alkoholu1. Benzodiazepiny w zależności od rodzaju leku, jego dawki, czasu działania, mogą prowadzić do senności oraz zaburzeń koordynacji i uwagi. Zaburzenia widzenia (podwójne widzenie, zaburzenia akomodacji) wywołane tymi lekami mogą z kolei utrudniać lub uniemożliwiać rozpoznawanie znaków drogowych. Ze względów bezpieczeństwa w przypadku części leków z grupy benzodiazepin zaleca się zrezygnowanie z prowadzenia w trakcie leczenia, w przypadku innych zaś – zachowanie odpowiedniej przerwy między przyjęciem leku a prowadzeniem pojazdu. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że używanie benzodiazepin zwiększa ryzyko wypadków [4].

Biorąc pod uwagę ryzyko, jakie wiąże się z przyjmowaniem leków z grupy SSRI i benzodiazepin, należy zawsze czytać ulotki dołączone do opakowań oraz porozmawiać z lekarzem o możliwym wpływie tych leków na zdolność do prowadzenia pojazdów. Należy powstrzymywać się szczególnie na początkowym etapie terapii, a decyzję o powrocie za kierownicę podjąć po konsultacji z lekarzem oraz unikać picia alkoholu w trakcie leczenia. Ponadto, jeśli przyjmujemy leki z powodu innych schorzeń, warto upewnić się, czy istnieje ryzyko ich interakcji i niepożądanych następstw, które mogą wpływać na zdolność do prowadzenia pojazdów. Dotyczy to nie tylko problemów natury psychicznej, ale także chorób somatycznych, jak chociażby niedoczynności tarczycy.